کارون از چهارمحال وبختیاری تا خلیج همیشه فارس + تصاویر

به گزارش سفیرشوشتر به نقل از تسنیم، رودخانه کارون (که دشت خوزستان از رسوب‌های آن به وجود آمده است)، از رودخانه‌های پرآب ایران به شمار می‌رود که سالانه میلیاردها مترمکعب آب در آن جریان می‌یابد و در کتاب های مرجع دنیا به عنوان بزرگترین رود ایران معرفی شده است .

رودخانه ای پرآب و خروشان که حیات خود را از ارتفاعات سرزمین برف و آب و آفتاب یعنی چهارمحال و بختیاری می گیرد .

رود کارون از دو شعبه مهم تشکیل یافته است:

رود کوهرنگ

رود کوهرنگ که در محل به آن آب کوهرنگ می‌گویند، بخش علیای رود کارون است و از دامنه جنوبی رشته کوه کوهرنگ واقع در ۱۵۸ کیلومتری غرب اصفهان، سرچشمه می‌گیرد و به طرز جالبی از یک تونل طبیعی بیرون می‌ریزد و پس از طی ۱/۵ کیلومتر و پیوستن به آب دیگری به نام «شیخ علی‌خان» به سوی جنوب شرقی جریان می‌یابد و به «دوآب» محلق شده، نام کارون به خود می‌گیرد.

در این قسمت است که آب کوه سبز یا رود درکش ورکش یا بهشت‌آباد که عمق دره‌اش حدود ۶۰ متر است، در نزدیک دوپلان (دوپل‌ها) به شاخه اصلی رود کارون که از مجموعه‌ای از نهر آب‌ها در ارتفاعات شمال شرقی اشکفت دهستان بازفت سرچشمه می‌گیرد، ملحق می‌شود.

از این محل به بعد، پس از گذر از روستای آب سفید، جهت کارون از شمال غربی به جنوب شرقی است.

پس از گذشتن از برنجکان و دره بید، دره یاس و روستای معدن، در جنوب این آبادی، به نهرآب دیگری به نام لردگان که از برم لردگان در دهستان خان میرزا سرچشمه می‌گیرد می‌پیوندد و از آن پس به سوی شرق جریان می‌یابد.

کارون در سر راه خود به غرب، رود خِرسان را که در شرق لردگان سرچشمه دارد، در پل شلیل به همراهی می‌گیرد. سپس آب بازفت را که از ارتفاعات زردکوه سرچشمه گرفته و در جنوب شاخه اصلی کارون و به موازات آن از شمال غربی به جنوب شرقی جریان دارد، دربر می‌گیرد و پس از آن در قسمت جنوب غربی و غرب استان چهارمحال و بختیاری، یکی از مرزهای طبیعی منطقه را تشکیل می‌دهد و سپس راهی خوزستان می‌شود .

.

رود کارون سپس در جهت شمال غربی برخلاف مسیر اصلی، ولی به موازات آن سیر می‌کند و سرانجام به سوی جنوب در تنگه‌هایی که ویرانه‌های دو بنای ساسانی مشرف بر آن هستند، به دشت عقیلی وارد می‌شود.

این رود سپس به نقطه‌ای که تقریباً در ۳۰ کیلومتری شمال شوشتر قرار دارد، وارد جلگه خوزستان می‌شود. در این مسیر چند شعبه دیگر به آن می‌ریزند که آب زیادی ندارند و از آن جمله چند شورابه یا آب‌هایی هستند که با مواد نفتی آمیخته‌اند.

رود کارون در ۳۰ کیلومتری شمال شهر شوشتر به دو شعبه تقسیم می‌شود و این شهر را مانند جزیره‌ای در میان می‌گیرد.

شعبه غربی رود کارون که بزرگ‌تر است و به نام آب شطیط یا چهاردانگه معروف است، از غرب شوشتر می‌گذرد. شعبه شرقی که کانالی مصنوعی است و ظاهراً در زمان اردشیر بابکان حفر شده که موسوم به آب گَرگَر یا دودانگه است.

دو شعبه مزبور پس از حدود ۵۰ کیلومتر مجدداً در بند قیر به هم می‌پیوندند. در بند قیر آب دیز یا رود دز یا رود دزفول داخل کارون می‌شود.

رود دز

رود دز که نویسندگان یونانی آن را گپراتاس نوشته‌اند، در زمان آبادی جندی‌شاپور، به سبب نزدیک بودن به آن، رود جندی‌شاپور نامیده می‌شد و اکنون به دلیل آن که از پای دز روناش (قلعه دزفول) می‌گذرد، به آبِ دزفول معروف است.

رودخانه دز که سرچشمه اصلی آن در سربند اراک و الیگودرز و دره‌های اشترانکوه است، بیشتر مسیر پرپیچ و خم آن، از کوهستان و تنگه‌های مرتفع صعب‌العبور می‌گذرد و در بالای دزفول وارد دشت خوزستان می‌شود و در بند قیر یا وندنیکان به کارون می‌ریزد.

طول رود دز تا بند قیر حدود ۵۱۵ کیلومتر است و نام‌های محلی آن، رود الیگودرز، رود ماربره، رود تیره و رودخانه سزار می‌باشند.

کارون از بند قیر راه خود را در امتداد جنوب ادامه داده از وسط شهر اهواز می‌گذرد و این شهر را به دو قسمت تقسیم می‌کند. رود کارون پس از اهواز به سوی خرمشهر جریان می‌یابد.

در حال حاضر رود کارون به دو شعبه تقسیم می‌شود که یک شعبه آن به نام بهمنشیر تقریباً موازی با اروندرود جریان یافته به خلیج فارس می‌ریزد و دیگری به نام کارون از خرمشهر عبور کرده داخل اروندرود می‌شود.

وجه تسمیه رود کارون

کارون (کرند) معرف واژه «کرنگ» است که اصل آن «کوه‌رنگ» یا «کوه‌رنگین» بوده است. کرنگ در قدیم نام بلوکی در کوهستان بختیاری که آن را «وهشت هرمز» (بهشت هرمز) هم می‌گفته‌اند، بوده است و نام رود کوهرنگ از نام این بلوک و شهر گرفته شده است.

در عهد باستان، نویسندگان یونانی آن را به نام «پاسی تیگریس» و «التیوس» و «اِلوس» نوشته‌اند. احتمال دارد که «پاسی تیگریس»، تحریف شده «بچه تیگره» باشد که در فرس قدیم به معنی تند و تیز استعمال می‌شده است و واژه تبر، تیز و تیغ از آن مأخوذ است و رود بغداد را که نسبت به فرات تندتر بود، در آن زمان «تیگره» می‌نامیدند که بعد «تیگله» شده و اعراب معرب کرده و «دجله» گفته‌اند.

احمد کسروی بر این باور بود که ایرانیان باستان دجله را «دیگله» یا «دیگلد» می‌نامیده‌اند و همان کلمه را اعراب گرفته و به شکل «دجله» تغییر داده‌اند.

به گفته یاقوت حموی، پیش از اسلام، رود کارون را «دیله کودک» می‌نامیدند و اعراب کلمه دوم را انداختند و برای حفظ معنی آن به قاعده عربی، تصغیرش کردند و «دجیل الاهواز» خواندند. در زمان ساسانیان به رود کارون «مسرقان» نیز می‌گفتند.

ظاهراً برای اولین بار نام «مسرقان» در بندهشن پهلوی دیده شده که آن را «بادجیل» (رود کارون) جزو رودهای ایران ذکر کرده است. میرزا سیدجعفرخان مهندس‌باشی (مشیرالدوله)، بر این عقیده بود که کارون یا کورن همان رود کارون است که در سده ۱۳ هجری قمری به صورت واقعی آن، «کاران» نوشته می‌شده است.

بنابراین با توجه به مطالب گفته شده می‌توان گفت که در ایران باستان رود کارون را «پاسی تیگریس» می‌نامیدند و چون از اهواز می‌گذشت، اعراب آن را «دجیل الاهواز» می‌خواندند. بعدها اسم «دجیل» تغییر کرد و آن را «کارون»، مأخوذ از واژه «کوهرنگ» نامیدند.

کارون تنها رود قابل کشتیرانی ایران است که از دوران باستان تا امروز، کشتی‌ها در آن رفت و آمد می‌کرده‌اند. مناسب‌ترین زمان کشتیرانی در کارون، از دی ماه هر سال تا خرداد ماه سال بعد می‌باشد که سطح آب بالا است و پایین‌ترین سطح آب از مرداد تا هنگام شروع باران‌های پاییزی است.