پایگاه تحلیلی خبری سفیر شوشتر:مهندس مهدی ویسی پور
نگارنده در مقاله پیش رو میزان توسعه‌یافتگی استان خوزستان را مورد واکاوی قرار می‌دهد.
توسعه‌یافتگی جزء مفاهیمی است که از اواخر قرن نوزدهم در غرب وارد ادبیات سیاسی و اقتصادی شد. و به‌عنوان یک هژمونی بر محافل آکادمیک در اوایل قرن بیستم سایه انداخت.
این واژه که در این دوران با کلمه رشد اقتصادی پیوند وثیقی پیدا کرد، به‌عبارت‌دیگر کشورهایی که رشد اقتصادی، و تولید ناخالص داخلی بیشتری داشتند توسعه‌یافته‌تر تلقی می‌شدند اما بعد از شکست سیاست‌های اقتصادی کندی در اواخر دهه شصت میلادی و فجایع به وجود آمده از این سیاست‌ها در دهه ۷۰، ضرورت بازتعریف توسعه به‌منظور اصلاح این گفتمان دوچندان شد .مطالعات گابریل آلموند و همکارانش در انجمن جامعه‌شناسی آمریکا توسعه همه‌جانبه در حوزه سیاسی ، فرهنگی و اجتماعی را در کنار رشد اقتصادی لازمه توسعه دانست.
البته بعد از کنفرانس زمین در ریودوژانیرو کارشناسان در جهت حفاظت از محیط‌زیست از آثار سوء رشد اقتصادی و همچنین جلوگیری از استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی به‌منظور استفاده نسل‌های آینده مفهوم توسعه پایدار در ادبیات جهانی فراگیر شد. در این نوشته به بررسی میزان توسعه‌یافتگی در حوزه‌های اقتصادی،موانع توسعه اقتصاد و راه‌های اصلاح توسعه اقتصادی در استان خوزستان خواهیم پرداخت .
امید آن است که در مقالات آینده دیگر توسعه انسانی و سیاسی مورد ارزیابی قرار گیرد . ازنظر میر، توسعه اقتصادی فرایندی است که طی آن درآمد سرانه حقیقی یک کشور در یک دوره زمانی بلندمدت افزایش یابد مشروط بر اینکه تعداد افراد زیرخط مطلق فقر ، افزوده و توزیع درآمد بدتر نشود به‌عبارت‌دیگر توسعه اقتصادی فقط به تولید ناخالص داخلی محدود نمی‌شود.
بر اساس آمار منتشرشده رسمی استان خوزستان با جمعیتی بالغ‌بر چهار میلیون پانصد هزار ۰۳/۶ جمعیت ایران را تشکیل می‌دهد نرخ رشد جمعیت ۱۷/۱ و دارای نرخ مشارکت اقتصادی ۲/۳۷ ، نرخ بیکاری ۹% ، نرخ باسوادی ۵۵/۸۳ می‌باشد. نرخ رشد اقتصادی بدون نفت در این استان ۲-% می‌باشد در سال ۱۳۹۲ نسبت اشتغال در جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در کشور ۸/۳۶ و در استان خوزستان ۳/۳۴ که در بین استان‌های کشور در رتبه ۲۷ در بین استان‌های کشور جای دارد. نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در استان ۱/۱۳ و در کشور ۵/۱۰ می‌باشد.میزان شهرنشینی ۷۱% و دارای ضریب نفوذ اینترنت ۸/۱۳ است ازنظر میزان شاخص‌های بهداشتی استان خوزستان در رتبه ۲۱ قرار دارد.باوجود آمار فوق در طی یک پژوهش در دانشگاه اصفهان که ۲۵ شاخصه توسعه اقتصادی در استان‌های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت استان خوزستان در بین استان‌های توسعه‌یافته قرار گرفت .
همچنین درطی یک پژوهش بر روی توزیع فضایی رتبه‌بندی توسعه اقتصادی در شهرستان‌های خوزستان ، ازلحاظ جغرافیایی اغلب شهرستان‌های توسعه‌یافته اقتصادی در غرب و جنوب استان واقع‌شده بودند میانگین امتیازات توسعه اقتصادی شهرستان‌های خوزستان ۱۳۳/۰ بود. ۷ شهرستان امتیازی بالاتری از میانگین داشتند،شاخص کجی توسعه اقتصادی ۳۹/۲ اعلام شد که نشان‌دهنده توزیع نامتعادل توسعه اقتصادی در شهرستان‌های استان خوزستان است.
شاخص کشیدگی در استان ۵.۶ می‌باشد که نشان‌دهنده تمرکز اقتصادی در شهرهای اهواز و ماهشهر است لازم به ذکر است بر اساس این مطالعه شهرهای اهواز و ماهشهر در سطح اول از توسعه‌یافتگی قرار دارند و شهرستان‌های مسجدسلیمان ، باغ‌ملک هفتکل ، ایذه ،لالی ، اندیکا، رامشیر ، باوی ، هویزه ، گتوند و امیدیه در سطح پنجم از توسعه‌یافتگی قرار دارند مطالب فوق نشان می‌دهد در استان خوزستان نابرابری فضایی که منجر به نابرابری در فرصت‌ها و موانع اجتماعی می‌باشد در این استان کاملاً مشهود است همچنین این مطالعه نشان می‌دهد بین توسعه اقتصادی شهرستان‌ها و میزان جمعیت آن‌ها رابطه همبستگی مثبت دارد ضریب همبستگی محاسبه‌شده میان توسعه اقتصادی و میزان شهرنشینی بین شهرستان‌های خوزستان ۴۶۵/۰ و در سطح ۰۲۱/۰ معنادار است با استفاده از مقادیر بحرانی و با توجه به درجه آزادی ۲۲ بین توسعه اقتصادی و میزان شهرنشینی شهرستان‌های استان خوزستان رابطه همبستگی مثبت برقرار است.
در این راستا برنامه‌ریزی و توسعه در پی منظم نمودن فضاهای شهری و روستایی ازلحاظ دسترسی به امکانات و خدمات و توزیع مناسب کاربری‌های مختلف است . به‌عبارت‌دیگر به‌منظور عدالت اجتماعی باید در جهت کاهش فقر و بیکاری در شهرهای توسعه‌نیافته گام برداشت یکی از شاخصه‌های توسعه اقتصادی تولد ناخالص داخلی است مطالعات نشان می‌دهد که استان تهران۳۴ درصد تولید ناخالص داخلی بدون نفت رادار است و بعد از تهران ، استان‌های اصفهان و خراسان رضوی قرار دارد این در صورتی است که استان خوزستان با توجه به منابع طبیعی و موقعیت ژئواکونومیک و استراتژیک سهم کمی از تولید ناخالص داخلی رادار است.
استان خوزستان اگرچه جزء استان‌های توسعه‌یافته است اما آمارها نشان می‌دهد توسعه پایدار نیست زیرا هر توسعه که جامع نباشد و از الگوی سیستمی تبعیت نکند نمی‌تواند پایدار باشد و این سیستم دچار عدم تعادل می‌شود بنابراین به‌منظور بهبود شرایط فوق باید میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌های اقتصادی و گردشگری در این استان افزایش یابد همچنین رشد بی‌تناسب بخش‌های خدمات باید اصلاح شود و سیاست‌گذاری های مناسب در جهت رفع موانع در روستاها و شهرهای با جمعیت کم به عمل آید.
آمار منتشرشده نشان می‌دهد که بیکاری در جمعیت ۱۵ سال به بالا در استان خوزستان نسبت به میانگین کل کشور بالاست به همین جهت باید تلاش‌هایی درزمینهٔ کاهش بیکاری و فقر انجام شود. با توجه به تنوع قومیتی در استان خوزستان که می‌تواند بر مسائل امنیتی این استان اثرگذار باشد ضرورت توزیع مناسب فرصت‌ها در بین اقوام گوناگون می‌تواند شاخصه‌های امنیتی را در این استان بالا ببرد و به‌نوبه خود باعث افزایش جذب سرمایه در این استان شود. چراکه میان امنیت و سرمایه‌گذاری رابطه مثبتی وجود دارد هرچه امنیت بیشتر سرمایه‌گذاری بالاتر را شاهد خواهیم بود.
