گتوند ،شهر۴ هزار ساله ایران

در سرزمین پهناور کشورمان ایران مناطقی وجود دارد که با داشتن استعداد های فراوان جهت توسعه و پیشرفت در ابعاد هنری،فرهنگی،تاریخی،اجتماعی می تواند به عنوان یک قطب مهم اقتصادی و… در استان و کشور مطرح باشند.                                                                                                                    

به گزارش سفیر شوشتر، یکی از این مناطق که در شمال استان خوزستان قرار گرفته است شهرستان گتوند با مسافتی افزون بر۲هزار کیلومتر مربع است که از شمال غربی به شهرستان دزفول و از جنوب شرقی به شهرستان شوشتر و از شمال شرقی و مشرق به شهرستان مسجد سلیمان محدود است.

شهرستان گتوند دارای پیشینه تاریخی کهن ۴هزار ساله است دراین مناطق آثار و بناهای تاریخی فراوانی بوده که بر اثر گذشت زمان و حفاری های غیر مجاز افرادی سودجو تخریب شده و متاسفانه سازمان میراث فرهنگی هیچگونه اقدامی در جهت حفظ بناهای تاریخی این شهرستان انجام نداده است وهر ساله ما شاهد غارت و دستبردهای افراد سودجویی هستیم که فرصت ها را غنیمت شمرده و از سهل انگاری های سازمان های مربوطه در رسیدن به اهداف پلید خود در به یغما بردن سرمایه های فرهنگی و تاریخی این کشور بهره می برند.اجازه بدهید با این مقدمه شما را با بخشی از آثار تاریخی این منطقه آشنا کنم.                                                                                                                        

یکی از این بناهای مهم تاریخی،تپه باستانی «چغا» در سمت راست جاده ورودی شهر، در مجاورت رود کارون می باشد.در جنوب شهر گتوند به فاصله حدود ۵۰۰ متر و در سمت ساحل رود کارون تپه کوچک و کم ارتفاعی است در جبهه شمالی،این تپه در حال حاضربه علت آب بردگی و تطاول رو به انهدام بوده ودر گذشته با دست و بیل و کلنگ و شاید تراکتور و امثال آن، آنقدر آن را بریده اند تا به ساحل رودخانه دسترسی یابند وبه موجب همین تغییرات ، قطعات آجر پخته ایلامی، سرخ رنگ و شکوهمند نمایان شده و در کنار هم دیده می شوند، از آثار و شواهد تاریخی درشهر گتوند پیدا شدن خشتی ارزشمند می باشد که سال های اخیر به هنگام کار ساختمانی کشف شده است، این خشت آجری یادگار دوران پادشاهان ایلام است که با خط میخی و در چهار سطر نوشته شده که از تاریخ سه هزار  و دویست و اندی سال بوده که آقای «فرانسوا ولا» خط شناس از گروه باستان شناسان فرانسوی مقیم شوش در مورد آجر به دست آمده می گوید : از نوشته های آن حاکی است که آجر به دست آمده از «اونتاش گال» پسر «هوبان من» یا پدرش است که آن را وقف معبد «چغا» تپه کنونی ابتدای گتوند کرده که بیش از چند متر تا محیط کشف آن آجر ایلامی که توسط آقای «فرانسوا ولا» خط شناس فرانسوی ترجمه شده است ندارد و از ترجمه ایشان مسلم گردیده تپه چغا معبدی است که به دستور «اونتاش گال» پادشاه ایلام در قرن های قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) بنا شده است، این آثار کشف شده تاریخی در قدمت این شهر در جای خود از اهمیت برخوردار می باشد.برطبق برخی منابع تپه باستانی چغا دارای یک کاخ دو طبقه و هفت معبد بوده که برای «ناهر آسو» همسر اونتاش گال پادشاه ایلام ساخته شده و ملکه حاکمیت این منطقه را بر عهده داشته است.                                                                                                                                                  

تپه چغا که شامل هفت معبد بوده است یک معبد مخصوص ملکه و شش معبد برای خدام و افراد دیگر بوده است.در سال های اخیر و به خصوص در سال ۱۳۵۲ هیأت هایی به اکتشاف در تپه چغا پرداخته اند و آجرها و مجسمه های سفالی و شاید اشیاء دیگر به دست آورده اند ولی تا کنون از آن ها اطلاع مکتوب و مضبوطی به دست ما نرسیده است هم چنین گفته شده است که یک هیأت فرانسوی باستان شناس حفار مقیم شوش چند قطعه آجر نوشته از این تپه به دست آورده و ظاهراً برای قرائت و تحقیق به پاریس فرستاده اند و تا کنون هیچگونه خبری از نوشته ها و خوانده های آن ها به صاحبان و ساکنان واقعی و اصلی و وارثین این تمدن قدیمی نرسیده است.

امید است پس از خواندن نوشته های آجر هایی که تا کنون از این تپه به دست آمده و آنچه بعد از این با همکاری سازمان های میراث فرهنگی از دل خاک این تپه ها و سایر آثار باستانی این دشت پهناور بیرون خواهد آمد و گردآوری مجموعه این نوشته ها و ترجمه های دقیق و صحیح آن ها بتوان اظهار نظر قطعی نمود که بنای چغا در گتوند برای چه ساخته شده و چه کسی آن را ساخته است و دارای چه قدمت تاریخی دقیق می باشد، گرچه گفتنی ها در مورد آثار و بناهای تاریخی این منطقه زیاد می باشد، اما با ذکر نام چند بنا و شرحی مختصر بر هر یک از این نوشته بسنده می کنیم.                                                 

قلعه رستم در شمال شهر گتوند بر روی تپه ای که در مدخل دره و در کنار بستر رودخانه کارون آثار چند دیواره قلوه سنگی با گچ و مقادیری مصالح ساختمانی کهنه به چشم می خورد، که سایر بناها در این قلعه با احداث سد انحرافی گتوند به زیر آب رفته و اثری از بنای آن پیداست این قلعه در کمر کوه ساخته شده که واقعاً دژ محکمی بوده است در زمان قدیم این قلعه به نام نگوگرد، مشهور بوده است، سایر بناها عبارتند از: سدهای آبی کوره های آبرسانی به شهر، دخمه ها (خرفت خانه ها)، طبل خانه، گاو بر، قصاب خانه ها، دژ ها که بر روی رشته کوه این منطقه قرار دارند.

آسیاب های گندم خرد کن که در ۵ کیلومتری شهر گتوند هستند، گچ سنگی در ۳ کیلومتری گتوند، چغامله در جنوب غربی گتوند، آثار دیگر حفر دخمه هایی در کمر کش کوه به شکل اتاقک هایی کوچک است که با کلنگ کنده اند و در شمال گتوند قرار دارد که طبق آیین ایرانیان قدیم و پیروان مذهب زردتشت که مردگان را برای استفاده مرغان لاشخور در آنجا می گذاشتند چون اهالی این منطقه به جاودانگی روح و پاک بودن زمین اعتقاد کامل داشتند و اجساد را در زمین دفن نمی کردند تا زمین پاک بماند و آثار به جا مانده هم چنان در گستره این دشت پهناور خودنمایی می کند که دستان کاوشگر و محققان پرتلاش باستان شناس را به نوازش می طلبد تا با تکاپو در خشت خشت این بناهای تاریخی گره چند هزار ساله از هویت ناشناخته این فرهنگ کهن را باز نمایند.                                              

اما متأسفانه این شهر زیبا و تاریخی و فرهنگی آثار و ابنیه آن رفته رفته رو به ویرانی می روند آثاری که همت مسئولان شهر را می طلبد تا هم چنان برای نسل های بعد باقی بماند، همین شهر که اگر همت شود فقط یک نقطه آن، یعنی آبشار های زیبای «پل پرزین» که از دل کوه بیرون می آید و زیبایی بی نظیری دارند می تواند جهان گردان و ایران گردان بسیاری را به خود جذب نماید و اگر بگوییم حتی به یک قطب مهم توریستی تبدیل می شود زیاده نگفته ایم.

نویسنده:جهانگیر ترکستانی