نگاهی گذرا به جغرافیای شوشتر:
شوشتر شهری مذهبی ، تاریخی و باستانی است که قدمت چند هزارساله دارد و شوشتر با مساحت ۲۴۳۶ کیلومتر مربع در شمال استان خوزستان کشور ایران، بین ۴۸ درجه و ۳۵ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۲ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و ۳۱ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۲۶ دقیقه فرض شمالی از خط استوا قرار گرفته‌است.
اختصاصی پایگاه تحلیلی خبری سفیرشوشتر| مرکز این شهرستان، شهر شوشتر میباشد. این شهرستان در مرکز و متمایل به شمال خوزستان قرار گرفته است که از شمال به شهرستان گتوند،از غرب به شهرستانهای شوش و دزفول،از شرق به شهرستان مسجد سلیمان،از جنوب شرقی به شهرستان هفتکل و از جنوب به شهرستان های باوی و اهواز محدود شده است.
شهرستان شوشتر از لحاظ موقعیت طبیعی یکی از منحصر بفردترین شهرستان های کشور میباشد. چرا که این شهرستان همزمان دارای ظرفیت های طبیعی بالقوه و بالفعل فراوانی از جمله جلگه ای بودن، آب فراوان و … می باشد.
این شهرستان محل عبور دو رودخانه مهم ایران، کارون و دز می باشد، به گونه ای که ۱۸ درصد رود کارون که پر آب ترین رود ایران می باشد پس از سر چشمه گیری و عبور از کوههای بختیاری و شهرستان گتوند، وارد شهرستان شوشتر می شود.این رود در مرکز شهر شوشتر بوسیله بند میزان، به دو شاخه ی شطیط و گرگر تقسیم می گردد. ضمناً کانال بسیار بزرگی از رود شطیط به نام داریون سرچمشه می گیرد و بعد از طی مسافتی دوباره به آن می پیوندد.
شوشتر شهری است که با توجه به ظرفیت هایش می تواند در اقتصاد و توسعه استان و کشور نقش مؤثرتری داشته باشد و همانند گذشته از عهد ایلام و ایران باستان تا دوره ی قاجار که یکی از شهرهای مهم ایران بوده است و در کتب تاریخی به عنوان پایتخت ایران و مرکز استان خوزستان از آن یاد شده است، می تواند نقش پررنگ تری را ایفا کند و با توجه به ابزارها و تکنولژی های ارتباطی عصر جدید می تواند به یک شهر جهانی تبدیل شود.
شوشتر شهری است که می تواند در زمینه ی صنعت، کشاورزی، تجارت و گردشگری توسعه و برجستگی آن نمود بیشتری داشته باشد و به ارتقای سطح زندگی مردم کمک شایانی بنماید که در این مبحث به گردشگری و صنعت گردشگری در شهرستان شوشتر پرداخته می شود.
صنعت گردشگری:
گردشگری در عصر حاضر به عنوان سود آورترین منبع رشد و توسعه اقتصادی هر کشور محسوب می گردد. امروزه گردشگری شهرها نقش مهمی در کارآفرینی، توسه اجتماعی، توسعه اقتصای، توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی شهرها دارد و می تواند در استقلال اقتصادی، توانمند کردن مردم شهرها و کارآفرینی و خلق فرصت های شغلی جدید نقش مهمی ایفا کند.
در کشورهای توسعه یافته برنامه های بلند مدت برای جذب گردشگری و توسعه صنعت گردشگری از سال ۱۹۵۰ شروع و تعداد مسافران گردشگری جهانی از ۲۵ میلیون نفر در کل جهان به ۲۷۸ میلیون نفر در سال ۱۹۸۰ و بعد به ۶۷۴ میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ و یک میلیارد و ۲۳۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۶ رساندند و انتظار می رود تا سال ۲۰۳۰ تعداد گردشگران به یک میلیارد و هتصد میلیون نفر برسند. درآمدهای جهانی صنعت توریسم از طریق مقاصد بین المللی از ۲ میلیارد دلار در سال ۱۹۵۰ به ۱۰۴ میلیارد در سال ۱۹۸۰ و بعد از آن به ۴۹۵ میلیارد در سال ۲۰۰۰ و ۱۲۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ رسید. در بعضی کشورها درآمد حاصل از گردشگری از مرز ۱۱ درصد از تولید ناخالص داخلی گذشته است.
بالاترین سهم کشور ما از تعداد گردشگران در سال ۲۰۱۵ بوده که در حدود ۵ میلیون دویست هزار نفر بوده است و در سال ۲۰۱۶ به حدود ۵ میلیون نفر رسیده است و تقریباً سیصد هزار نفر کمتر که تقریباً ۶ درصد کاهش را نشان می دهد، در حالی در جهان از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ تعداد گردشگران ۳٫۹ درصد رشد داشته که نشان دهنده ی افزایش ۴۶ میلیون نفر گردشگر بوده است. بالاترین میزان درآمد کشور ما از این صنعت کمتر از چهار میلیون دلار بوده است، در صورتی که کل درآمد جهانی این صنعت به هزار و دویست و بیست میلیارد دلار رسیده است و یعنی درآمد ما از این صنعت حدود ۳۲ صدم درصد می باشد یعنی کمتر از نیم درصد.
میزان هزینه هر مسافر در ایران به دین ترتیب است که گردشگر اروپایی ۱۵۵۶ دلار و گردشگران کشورهای حوزه خلیج‌فارس از ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار در ایران هزینه می‌کنند.
نقش صنعت گردشگری در توسعه و اشتغال شوشتر:
امروزه در میان صنایع رو به رشد، صنعت گردشگری به علت تأثیرگذاری آن بر فرآیند تولید، اشتغال و توسعه‌ی اقتصادی، برای بسیاری از کشورها از اهمیت خاصی برخوردار است. آگاهی جوامع از این گردشگری منبع درآمد ارزی بسیار مناسب و هنگفتی در اختیار اقتصاد یک کشور قرار می‌دهد، باعث شده است که گردشگری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند . به همین دلیل است که اقتصادانان تمرکز و توجه خود را بر گردشگری معطوف می‌کنند. زیرا بر این باورند که گردشگری صنعت مولد اشتغال‌زایی است. گردشگری ازجمله فعالیت‌هایی است که قابلیت بالایی جهت اثرگذاری بر افراد برای گرایش آنان به سمت کارآفرینی و توسعه دارد. صنعت گردشگری به‌اندازه‌ای در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را «صادرات نامرئی» نام نهاده‌اند. به‌طوری‌که گردشگری با پویایی خاص خود می‌تواند تأثیرات عمده‌ای بر تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی در سطوح مختلف بین‌المللی، ملی و محلی به‌ویژه کارآفرینی بر جای گذارد. امروزه به‌طور عام کشور ایران و به‌طور خاص شهرستان شوشتر با غول بزرگی بنام پدیده‌ی بیکاری مواجه هستند که در صورت عدم رفع بیکاری این پدیده می‌تواند عامل به وجود آورنده‌ی مشکلات اجتماعی و فرهنگی بسیاری مانند سرقت و…بشود.
صنعت گردشگری علاوه بر اینکه یک امر روحی، روانی و فرهنگی به شمار می‌رود، بلکه متناسب با سیستم‌های مختلف و وجود یا ایجاد عوامل جذب گردشگر، یک فعالیت اقتصادی سودآور بوده و امروزه سومین صنعت پردرآمد جهان محسوب می‌شود. از دیدگاه اقتصادی اصلی‌ترین کارکرد صنعت جهانگردی کسب درآمدهای ارزی، توزیع مجدد درآمدها، ایجاد زمینه‌های اشتغال، سرمایه‌گذاری و ایجاد ارزش‌افزوده همچنین فروش کالاها و خدمات موردنیاز گردشگرها است. بر اساس آمارهای موجود جهانگردی ۱۰ درصد از درآمدها و شغل‌های دنیا را به وجود آورده است.
چندین دهه است که این صنعت در کشورهای پیشرفته شروع به کارکرده است، اما در کشور و شهر ما یک صنعت نوپا است که توجه چندانی به آن نمی‌شود درحالی‌که به رونق این صنعت و کارآفرینی آن می‌توان مشکلات اشتغال شهرستان شوشتر را رفع و گام در جاده‌ی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گذاشت.
از عهد باستان شهرستان شوشتر یکی از مراکز مهم کارآفرینی، صنعت و… بوده است و در دوره‌ی ساسانیان یکی از شهرهایی بود که دارای هنرستان‌های فنی متعدد بوده و هنرآموزان در این شهر آموزش می‌دیدند و به تولید محصولات جدید و گسترش صنایع می‌پرداختند. شهر شوشتر دارای پتانسیل‌های گردشگری بالقوه‌ی بسیار خوبی است و در هر سه زمینه‌ی گردشگری امکان تاریخی و باستانی، امکان مذهبی و طبیعی باعث کارآفرینی شود و مشکل اشتغال جوانان این شهر را برطرف کند.
صنعت گردشگری در شهرستان شوشتر در سه بعد بازدید از ۱- مکان‌های تاریخی و باستانی، ۲- مکان‌های طبیعی و تفریحی ۳- مکان‌های مذهبی می‌تواند موردبررسی قرار گیرند.
۱- بازدید از مکان‌های تاریخی و باستانی شوشتر
شوشتر دارای بیش از ۲۳۰ اثر ثبت‌شده‌ی ملی میباشد که ازلحاظ تعداد ۵۰ درصد آثار ثبت‌شده‌ی ملی خوزستان را در خود جای‌داده است.
شوشتر ازنظر آثار باستانی و تاریخی می‌توان در ردیف دو شهر برتر استان محسوب کرد و می‌توان به آثار زیر اشاره کرد که می‌تواند برای گردشگران جذاب باشند:
- مجموعه آبشارهای شوشتر
- مسجد جامع شوشتر
- پل و سد شادروان شوشتر
- قلعه سلاسل
- بند میزان
- رودخانه دست کند گرگر
- پل بند لشکر و….
بررسی هرکدام از این آثار نشان می‌دهد که بعضی از این آثار در کشور و بعضی در جهان بی‌نظیر هستند و می‌توانند مکان‌های مناسبی برای جذب گردشگر باشند.
پل بند شادروان و بند میزان و آبشارها و آسیاب‌های شوشتر که یک مجموعه آبی در جهان هستند و حدود هزار و هشت‌صد سال پیش در بین سالهای ۲۶۰ تا ۲۶۵ میلادی در زمان پادشاهی شاپور اول ساسانی در مدت پنج سال ساخته شدند و نه‌تنها در ایران بلکه در جهان بی‌نظیر هستند. اگر تنها پل بند شادروان را با سی‌وسه‌پل اصفهان مقایسه کنیم، می‌بینیم که پل بند شادروان چند مزیت نسبت به سی‌وسه‌پل اصفهان دارد: ۱- قدمت پل و بند شادروان به عهد باستان و قبل از اسلام برمی‌گردد و سی‌وسه‌پل اصفهان به بعد از اسلام و قرون اخیر. ۲-پل و بند شادروان چهل‌وچهار دهانه دارد و ازنظر طولی بزرگ‌تر از سی‌وسه‌پل اصفهان است . ۳- سی‌وسه‌پل اصفهان بیشتر ایام سال خشک و بدون آب است، اما پل و بند شادروان همیشه پرآب است.
اما پل بند شادروان به حال خود رهاشده است، ولی سی‌وسه‌پل منبع درآمد و جذب گردشگر برای شهر اصفهان شده است و در هرروز بخصوص بعدازظهرها تا نیمه‌شب هزاران گردشگر از آن بازدید می‌کنند و اطراف زاینده‌رود خشک را هکتارها فضای سبز ایجاد کردند و صدها مغازه در کنار آن احداث و باعث اشتغال‌زایی و کارآفرینی شده‌اند. در دهه گذشته، اگر میراث فرهنگی و یا نهادهای مسئول شوشتر هرسال یک دهانه از آن را کامل می‌کردند، الآن می‌توانست منبع عظیم گردشگری برای شهر شوشتر باشد.
یکی دیگر از آثار دیگر شوشتر پل و بند لشکر است که قدمت آن به سلسله ساسانیان برمی‌گردد که در آنجا نیز چندین آسیاب آبی وجود داشت و یکی از دروازه‌های ورودی شوشتر بود. این پل و بند را می‌توان با پل زمان خان شهر سامان استان چهارمحال بختیاری مقایسه کرد که یک منطقه گردشگری است و هزاران گردشگر را در سال جذب و بیش از بیست مغازه در آنجا احداث‌شده که مواد غذایی و صنایع‌دستی سنتی چهارمحال و بختیاری را به گردشگران عرضه می‌دارند. پل زمان خان ازنظر پیشینه تاریخی قابل‌مقایسه با پل بند لشگر شوشتر نیست، اما آن در سطح کشور معرفی‌شده و هرسال چند صد هزار گردشگر از آن محل گردشگری و تفریحی بازدید می‌کنند و پل بند لشگر شوشتر را حتی مردم شوشتر به‌خوبی نمی‌شناسند.
سازمان میراث فرهنگی و پایگاه سازه‌های آبی شوشتر برای بازسازی و استفاده از ظرفیت گردشگری این مجموعه می‌تواند با استفاده ازنظر کارشناسان و نخبگان این رشته یک برنامه‌ریزی درست، جامع و مدون تدوین و اجرا کنند و این مجموعه را ابتدا در سطح کشور و سپس جهان معرفی نمایند و درآمد قابل‌توجهی عاید سازمان‌ها و بازار شوشتر کنند.
۲- بازدید از مکان‌های مذهبی شهرستان شوشتر:
شوشتر دارای امکان مذهبی زیادی هست که اگر به‌درستی معرفی بشوند می‌توانند گردشگران مذهبی زیادی را جذب کنند مانند:
- مسجد جامع شوشتر
- آرامگاه امامزاده عبدالله شوشتر
- مقام صاحب‌الزمان شوشتر
- مقام حضرت عباس شوشتر
- مرقد علامه شیخ شوشتری
- آرامگاه براءبن مالک انصاری
- آرامگاه سید محمد بازار شوشتر
- آرامگاه سید محمد گلابی شوشتر و…
مقام صاحب‌الزمان شوشتر یکی از اماکن مذهبی است که می‌تواند گردشگران مذهبی زیادی را جذب کند و می‌توان آن را با مسجد جمکران قم مقایسه کرد که هرسال هزاران نفر برای زیارت به مسجد جمکران می‌روند و یک منبع درآمدزایی و اشتغال‌زایی مهمی برای شهر قم شده است و گردشگران با خرید صنایع‌دستی و غذایی شهر قم به بازار این شهر رونق فراوانی می‌دهند؛ اما مقام صاحب‌الزمان شوشتر بین مردم شوشتر و گاهی عده‌ی معدودی از هم استانی‌ها شناخته‌شده است و هیچ‌گونه تأثیری در اشتغال و کارآفرینی در شهرستان شوشتر ندارد. با توجه به اینکه در طول سال استان خوزستان مورد بازدید چند میلیون راهیان نور قرار می‌گیرد و با یک برنامه‌ی ریزی آگاهانه و درست می‌توان بازدید از اماکن مذهبی شوشتر بخصوص مقام صاحب‌الزمان را به آن‌ها معرفی کرد. اگر بازدید گردشگران و زوار از اماکن مذهبی مداوم و مستمر باشد می‌تواند برای چند صد نفر اشتغال‌زایی ایجاد کند و به صنایع‌دستی شهرستان بخصوص صنایع‌دستی مذهبی رونق بدهد.
علاوه بر مکان‌های مذهبی می‌توان به مراسم‌های مذهبی شهرستان شوشتر اشاره کرد که می‌تواند گردشگران و زوار زیادی را جذب شوشتر کند.
۳- بازدید از آثار و دیدنی‌های طبیعی شوشتر:
از آثار و دیدنی‌های شهرستان شوشتر که فراوان هستند می‌توان به‌صورت گلچین و منتخب به موارد زیر اشاره کرد.
- بازار سنتی شوشتر
- پل کابلی شوشتر، اولین پل کابلی خاورمیانه و ایران
- پارکهای ساحلی داریون، هرمزان، و…
- پارک طبیعت آبشار شوشتر، پارک جنگلی شوشتر
- باغ‌های شوشتر و….
در دنیای مدرن امروزی با ایده‌های نو و جدید از آثار و منابع طبیعی استفاده و آن‌ها را به مکان‌های گردشگری تبدیل می‌کنند.
رودخانه‌ی کارون یک موهبت و منبع عظیم خدادادی است که نصیب شوشتر شده است و می‌توان در ایجاد فضاهای سبز و پارکهای گردشگری، پارکهای آبی و تفریحی و مسافرت‌های رودخانه‌ای از آن استفاده کرد.
در بعضی استان‌های کشور که مسافرت می‌کنید می‌بینید که چند اینچ آب را با چند کیلومتر لوله‌کشی به مناطق کوهستانی بردند و یک مکان گردشگری ایجاد کردند، درحالی‌که شوشتر از نعمت رودخانه کارون برخوردار است و به‌راحتی می‌تواند بر بام شوشتر و سایر مناطق شوشتر بزرگ‌ترین پارکهای تفریحی کشور را ایجاد کند و با یک برنامه‌ریزی و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی می‌تواند پارکهای ساحلی تفریحی و آبی را در سواحل کارون ایجاد و مردم به‌جای شنا کردن و غرق شدن در رودخانه در پارک‌ها و کانال‌های آبی ایجادشده شنا و تفریح کنند و از این طریق درآمد فراوانی وارد چرخه‌ی اقتصادی شوشتر خواهد شد.
تا چند دهه‌ی پیش یکی از راه‌های انتقال محصولات کشاورزی از گتوند و عقیلی به شوشتر و شوشتر به اهواز و برعکس از راه رودخانه کارون بوده است و این مسیر را می‌توان تبدیل به مکان تفریحی و مسافرت‌های رودخانه‌ای کرد. در قدیم با ساختن قایق چوبی(کلک) محصولات کشاورزی را از گتوند و عقیلی به شوشتر حمل می‌کردند و امروزه می‌توان با الگو از آن‌ها و ساخت قایق‌های تفریحی این مسیر را احیا کرد. در دهه‌های گذشته در رودخانه‌ی کارون بین شوشتر و اهواز کشتی تردد می‌کرد و امروزه می‌توان با خرید کشتی‌ها و قایق‌های تفریحی کوچک گردشگران زیادی را از اهواز به شوشتر آورد و گردشگری رودخانه‌ای را در این مسیر ایجاد کرد.
طبق تحقیقات انجام‌شده سالانه حدود دویست هزار نفر گردشگر وارد شوشتر می‌شوند که بیشتر در ایام تعطیلات نوروز از شوشتر بازدید می‌کنند و آن‌ها گردشگران داخلی هستند و گردشگران خارجی خیلی محدود و جزی هستند. با توجه به مطالب ذکرشده و آماری که بیان‌شده‌اند می‌توان راهکارهای زیر را جهت جذب گردشگر بیشتر به‌عنوان پیشنهاد ارائه داد:
۱-مطالعه و تنظیم یک برنامه جامع گردشگری برای شوشتر در طرح‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت.
۲- استفاده از اساتید و نخبگان برای مشارکت و ارائه راه‌حل برای برون‌رفت شهرستان شوشتر از حالت فعلی و استفاده از ظرفیت‌های بالقوه.
۳-استفاده از رساله و پایان‌نامه‌های، و تشویق آن‌ها به انتخاب موضوع مربوط به گردشگری در شهرستان شوشتر به‌عنوان رساله و پایان‌نامه‌های تحصیلی خود. متأسفانه علیرغم داشتن رشته مدیریت جهانگردی در دانشگاه‌های شوشتر، هیچ‌گونه استفاده‌ای از ظرفیت علمی آن‌ها نمی‌شود.
۴-تقویت و تشویق شرکت‌های جهانگردی برای برنامه‌ریزی و بازدید از امکان تاریخی، زیارتی و تفریحی شوشتر.
۵- ایجاد امکان اقامتی و رفاهی مناسب ، بطوریکه گردشگران با درآمدهای مختلف(ضعیف، متوسط و خوب) بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. یعنی محل اقامتی هم ازنظر قیمتی و هم امکانات باید برای همه‌ی طبقات در نظر گرفته بشود.
۶- تقویت بخش خصوصی و فراهم آوردن مکان‌هایی جهت فروش صنایع‌دستی در محل جاذبه‌های گردشگری.
۷-ایجاد زیرساخت‌ها برای گردشگران، ازجمله راه‌های مناسب، راه‌آهن و وسایل نقلیه مناسب.
۸- برگزاری کلاس‌های آموزشی برای مردم شوشتر. ازجمله بازاریان، مسئولین انتظامات، نیروهای میراث فرهنگی، دانش آموزان و….
۹- برگزاری کلاس‌های زبان انگلیسی برای کارکنان میراث فرهنگی، راننده تاکسی و سایر افرادی که به‌طور مستقیم با گردشگران خارجی در ارتباط هستند.
۱۰-تشویق مردم و مشارکت آن‌ها در طرح‌های میراث فرهنگی، ازجمله پاکیزه نگه‌داشتن خیابان‌های شهر و امکان تاریخی، زیارتی و تفریحی.
