در چند روز اخیر جلساتی جهت راه اندازی موزه شوشتر با حضور فعالان اجتماعی برگزار می گردد که به فال نیک می گیریم ولی اظهار نظرهایی در این مورد می شود که بسیار نگران کننده و عمدتا به صورت احساسی و بر اساس تعصب منطقه ای بدون توجه به جایگاه علمی موزه و طراحی متناسب و منطبق با کارکرد موزه و البته بر اساس دلسوزی و پیوند عاطفی با محیط انجام می گیرد ،از جمله موارد، تاکید بر تحویل ساختمان قدیمی شهرداری است که در نظر داشتن این فضا و چشم پوشی از خانه های ارزشمند تاریخی در شوشتر که می توانند در این راستا با هزینه کمتر و کار آیی بیشتر به خدمت گرفته شوند جفا به فرهنگ ،تاریخ ،هنر و اصالت جغرافیای کهن شوشتر است !! ابتدا باید موزه را تعریف کرد تا با اطلاع از این تعریف و شناخت ماهوی موضوع به مباحث نظری ورود نمود و رویکردها متناسب با آن به سمت عملیاتی نمودن حرکت کنند.
شورای بین المللی موزه ها چنین تعریف کرده است :
«موزه موسسه ای است دائمی و بدون هدف مادی که درب های آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، تحقیق در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است»
با این تعریف قبل از هر امری باید موزه را یک موسسه بدانیم پس نگاه درآمدزایی به نگرش غیر انتفاعی تبدیل شود و موزه را به عنوان یک فرصت مطالعاتی جدید و یک ظرفیت علمی پایدار و یک منبع تولید اندیشه استان برشمرد ، علاوه بر این موارد باید ساختار و طبقه بندی موزه مشخص گردد و بر اساس طبقه بندی ،راهکارهای لازم را اتخاذ کرد و مانع از اقدامات شتابزده فرمالیستی شد تا اصالت و تاریخ یک سرزمین در نگاه دیگران تحقیر نگردد .
موزه ها به شکل های گوناگون طبقه بندی شده اند, موزه های «تاریخ و باستان شناسی»،« فضای باز,» « مردم شناسی»،«کاخ موزه ها» «علوم و تاریخ طبیعی» « محلی» « سیار گردشی» « پارک موزه ها» «سلاح نظامی» «موزه های اندیشمندان و مفاخر»، «خانه هنرمندان»«گیاه شناسی»«فناوری» و…. که هر کدام کارکردی دارد و طراحی و فضای متناسب با خود را می طلبد تا بیننده بتواند با آن ارتباط برقرار کند .
آنچه به نظر می رسد مطالبه فعالان اجتماعی شوشتر است راه اندازی موزه تاریخی و باستان شناسی است که با وجود رشته باستان شناسی در دانشگاه آزاد و فعالیت دانشکده هنر در شهرستان منطقی به نظر می رسد . اما مصوبه شورای شهر شوشتر در خصوص ساختمان و نگهداشت و بهره برداری از آن و انتفاع از در آمدهای حاصله توسط شهرداری قطعا آینده فعالیت موزه را با چالش روبرو خواهد کرد و این مطالبه محقق نخواهد شد زیرا اگر ترکیب شورا تغییر کند و مصوبه را اصلاح نماید مشکل جدی ایجاد می شود علاوه بر این پیش بینی ها که باید خوشبینانه نگریست و امید است اتفاق نیفتد موزه تاریخی باید توسط کارشناسان آگاه به عناصر تاریخی مدیریت و نگهداری شود که در شرح مصوبه به شهرداری واگذار شده است با همه موارد و در هر صورت ساختمان شهرداری سابق پاسخگوی شکل گیری موزه تاریخی نیست. البته موزه مردم شناسی یا مفاخر در شهرداری امکان پذیر است می تواند یک منبع برای شهرداری قرار گیرد ، ولی چون موزه‌های تاریخی بیانگر سلسله و دوره‌های تاریخی هستندو آثار بر اثر کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده‌اند و بیانگر فرهنگ و تمدن گذشته و تلفیق‌کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم هستندو چنین موزه‌هایی را موزه مادر می نامند این ساختمان ظرفیتهای لازم را ندارد و نباید به مثابه یک منبع در آمد برای شهرداری به آن نگریست. موزه ملی ایران (ایران باستان)، موزه ملی ورسای در فرانسه و موزه تاریخ در واشنگتن از این نوع هستند پس چنین فضایی و چنان شیوه ای در بهره برداری برازنده موزه باستانی شوشتر نیست. خانه مستوفی ،قلعه سلاسل ،خانه مرعشی و….از فضاهای ثبت شده تاریخی هستند که می توانند در این راستا کارسازی شوند و کاربری آنها به موزه تبدیل شود زیرا نوع معماری آنها با موزه همخوانی دارد و مالکیت شان با میراث فرهنگی است و نیاز به تنظیم توافقنامه یا مصوبه شورا و کمیته تطبیق ندارند و نزدیکترین و بهترین راه برای تحقق این مطالبه مردمی هستند ، فعالان اجتماعی به جای نگاه احساسی به موضوع باید چارچوب‌ها، قواعد علمی و بین المللی را در نظر داشته باشند و به نمایش عظمت تاریخی جغرافیای شوشتر بیش از ارائه گزارش عملکرد توجه نمایند. مجوز ایجاد و حفاظت موزه باید توسط شورای عالی امنیت ملی صادر گردد، سطحی ننگریم که موزه یک امر بسیار جدی است، جناب نماینده بجای جلسه با مقامات محلی از طریق وزیر گردشگری جهت واگذاری یکی از خانه های تاریخی برای موزه پیگیری نمایند . والسلام.
عبدالرحیم سوارنژاد
